Veelgestelde vragen over het volle stroomnet

Op verschillende plekken in Nederland is er onvoldoende ruimte (capaciteit) op het elektriciteitsnet. We gebruiken en wekken steeds meer elektriciteit op. Dit komt onder andere doordat we overstappen op duurzame energie (energietransitie). Dit zorgt voor overbelasting van het elektriciteitsnet: netcongestie.

Zowel aan de vraagkant (mensen die stroom afnemen) als de aanbodkant (mensen die stroom terugleveren) is een grote groei te zien: Op zonnige zomerdagen wordt er meer zonnestroom teruggeleverd dan het net aankan. Huishoudens koken op inductie, laden hun auto’s elektrisch op en verwarmen hun huizen met warmtepompen. Grootverbruikers of opwekkers van elektriciteit die meer stroom willen verbruiken of terugleveren, kunnen dat in netcongestiegebieden vaak niet doen. Er is op piekmomenten (tussen 16.00 uur en 21.00 uur) niet genoeg ruimte op het elektriciteitsnet. Ook kunnen kleinverbruikers die groeien naar een grootverbruiker hun bestaande aansluiting niet vergroten. Dit gebeurt op steeds meer plekken in Nederland.

Nederland maakt goede stappen in de overstap naar duurzame energie. Veel bedrijven en huishoudens hebben de knop om gezet en gebruiken nu vaker elektriciteit voor koken, verwarming en het opladen van auto’s. Dit zorgt voor meer druk op het elektriciteitsnet, vooral tussen 16.00 en 21.00 uur. In die piekuren kan het net overbelast raken, wat kan leiden tot storingen en uitval. De overheid en netbeheerders werken aan het uitbreiden van het elektriciteitsnet, maar dit kost tijd. Als we de vraag naar elektriciteit meer verspreiden over de dag, blijft het net stabiel en kan iedereen gebruik blijven maken van stroom.

Nee dat hoeft niet. Veel apparaten hebben timers. Met een slimme stekker of tijdschakelaar kun je bijvoorbeeld je wasmachine of vaatwasser laten starten buiten de piektijd. Sommige vaatwassers, wasmachines en warmtepompen hebben een ingebouwde klok, hiermee kun je zelf de starttijd van het apparaat instellen. Veel apparaten hebben ook een uitstelfunctie, dan gaan ze alleen aan op de tijdstippen die jij instelt. Dus buiten de piek om!

De brandweer adviseert om bij voorkeur midden op de dag op te laden zodat je er snel bij kan zijn als het mis gaat. Wil je hier meer over weten? Bekijk de informatie van de brandweer. 

Nee hoor, je hebt altijd stroom in huis. Drukte op het stroomnet betekent dat het stroomnet uitgebreid moet worden. Dat kan niet overal tegelijk waardoor een nieuwe of zwaardere aansluiting (voor een warmtepomp of laadpaal) soms moeten wachten. Het kan wel zo zijn dat er wat vaker stroomstoringen ontstaan als we in de tijd dat het stroomnet wordt uitgebreid niet op een andere manier met de beschikbare stroom omgaan.

Als er te veel elektriciteit tegelijk nodig is, kan het stroomnet dat niet aan. Dat noemen we onderspanning. Dit kan gebeuren als veel mensen tegelijk hun warmtepomp aanzetten of hun auto opladen. Dan kunnen lampen gaan knipperen of apparaten kapotgaan.

Er is ook een probleem als er meer stroom door een kabel moet dan die aankan. Dan wordt de kabel te warm. Hierdoor kunnen onderdelen van het stroomnet sneller stuk gaan. Dit heet overbelasting.

Omdat er steeds meer zonnepanelen, laadpalen en warmtepompen op het stroomnet worden aangesloten, moet er veel meer stroom worden vervoerd. Als het stroomnet daardoor te zwaar belast raakt, kunnen onderdelen zichzelf uitschakelen om schade te voorkomen. Dan valt de stroom uit bij mensen thuis, totdat een monteur het weer aanzet.

De opwekstroom van je zonnepanelen kun je het beste direct in huis gebruiken, door bijvoorbeeld je wasmachine of droger overdag te laten draaien als de zon schijnt. Hierdoor profiteer je er zelf van en wordt het net niet extra belast met energie die je teruglevert. Is er niemand thuis overdag? Veel apparaten kun je met een timer instellen wanneer ze aangaan. 

Terugleveren van stroom

In sommige regio’s kun je even geen stroom terugleveren op drukke momenten (bijvoorbeeld op zonnige middagen), maar dit leidt maar tot een klein verlies aan zonnestroom (1-2% per jaar). De rest van de tijd werken je zonnepanelen nog steeds.

Opladen kan altijd, maar het slim plannen helpt. Als iedereen tegelijk laadt (bijvoorbeeld om 18:00 uur na het werk), raakt het net overbelast. Laad je auto zo min mogelijk op tussen 16.00 uur en 21.00 uur. Dit helpt om druk op het stroomnet te verminderen. Het is vaak ook goedkoper! Er zijn verschillende apps om het slim laden van je elektrische auto automatisch te regelen. Bekijk het overzicht van deze apps op de website van Vereniging Elektrisch Rijden (VER).

Ja hoor. Warmtepompen helpen om efficiënter met energie om te gaan. En als ze slim worden aangestuurd (bijvoorbeeld door warm water op te warmen gedurende minder drukke momenten), kunnen ze extra druk op het net voorkomen. Heb je een zwaardere aansluiting nodig? Dan moet je daar soms wat langer op wachten. Je kan dit navragen bij je netbeheerder, of kijk op de stroomnetchecker van jouw netbeheerder. Duurt de verzwaring van je aansluiting langer dan 5 jaar? Overweeg dan een hybride warmtepomp voor de tussentijd. Meer lezen over welke warmtepompen er zijn? Kijk op de website van Milieu Centraal.

Ja, er wordt al hard aan gewerkt door overheid en netbeheerders netbeheerders om het stroomnet te verzwaren, maar dat is een ingewikkeld proces en kost vele jaren tijd. Er wordt van alles gedaan om dit proces te versnellen, maar in de tussentijd is het belangrijk dat bedrijven en mensen thuis het stroomnet ook slimmer gaan gebruiken. En jij kunt daarbij helpen. Gebruik bijvoorbeeld minder stroom tussen 16.00 uur en 21.00 uur. Door apparaten te gebruiken op momenten dat er minder drukte op het stroomnet is (zoals wasmachines ’s nachts laten draaien), en te besparen op je energieverbruik, help je ook.

Energie is een verzamelnaam voor verschillende vormen, zo heb je bijvoorbeeld gas, maar ook stroom. Sinds de inval van Rusland in Oekraïne is Europa, inclusief Nederland, gestopt met het afnemen van Russisch gas. Daarnaast is het Groningse gasveld definitief gesloten, wat betekent dat Nederland minder eigen gas kan produceren. Om de gasvoorraden toch op peil te houden, heeft de overheid maatregelen genomen, zoals het importeren van vloeibaar gas en het vullen van gasopslagen tot 80%. Hoe minder energie we verbruiken, hoe minder we hoeven te produceren, transporteren, betalen of importeren. Ook is het slim om stroom te besparen. Niet alleen hoeft er geen stroom opgewekt te worden als je het niet gebruikt. Ook het stroomnet hoeft minder uitgebreid en verzwaard te worden, dat scheelt heel veel geld. Zo wordt uiteindelijk ook de energierekening minder hoog.

Deze campagne is niet de eerste campagne over dit onderwerp. Eerder was er de ‘Iedereen doet wat’-campagne van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK). Het ministerie van Klimaat en Groene Groei werkt samen met andere ministeries die al eerder campagne voerden over klimaatgerelateerde onderwerpen. Denk aan isoleren. Deze campagnes stopten toen de coronacrisis begon - net als alle andere campagnes van de Rijksoverheid. De inzet van media was toen alleen toegestaan voor het communiceren over coronamaatregelen. In die periode zijn de voorbereidingen voor een nieuwe klimaatcampagne gestart, de opvolger van Iedereen doet wat. In april 2022 startte het ministerie van Klimaat en Groene Groei opnieuw met een klimaatcampagne over energiebesparing. De huidige campagne gaat over meer klimaatonderwerpen, en niet alleen energiebesparing. Hierbij werken de betrokken ministeries van Klimaat en Groene Groei, Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, Infrastructuur en Waterstaat en Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur samen. 

De overheid wil met Zet ook de knop om huishoudens, bedrijven en andere organisaties bewust maken van de stappen die nodig zijn om de opwarming van de aarde te verminderen. En de duurzame stappen die we met z'n allen moeten zetten. Zet ook de knop om doet dat op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door concreet te laten zien hoe je energie kan besparen of spullen kunt hergebruiken. Ook laten we zien wat de voordelen zijn van duurzame keuzes. En hoe klimaatmaatregelen ons leven in de toekomst gaan veranderen. 

Zet ook de knop om is een meerjarige campagne die doorloopt tot in ieder geval 2027.

Met de nieuwe meerjarige klimaatcampagne wil de overheid de hele samenleving aanspreken. Het tegengaan van klimaatverandering is iets wat overheid, bedrijfsleven, organisaties en huishoudens samen moeten doen. Op de website staat daarom informatie voor mensen thuis én bedrijven en organisaties.

CO2-reductie is het verminderen van de hoeveelheid CO2 die vrijkomt als gevolg van menselijke activiteiten, zoals de verbranding van fossiele brandstoffen. CO2 is de scheikundige afkorting van koolstofdioxide. De uitstoot van CO2 zorgt ervoor dat de aarde opwarmt, wat leidt tot problemen voor mens en natuur. Denk daarbij aan extreem weer zoals hittegolven en droogte, maar ook aan overstromingen en stormen. Het is daarom heel belangrijk dat we ons best doen om CO2-uitstoot zoveel mogelijk te verminderen.

Ben jij benieuwd hoeveel broeikasgas jij en/of jouw huishouden uitstoot? Milieu Centraal helpt je met een tool bij het uitrekenen van jouw CO2-voetafdruk. De hoeveelheid broeikas-uitstoot komt door bijvoorbeeld je voeding, vervoer en energie in huis. Dat zegt iets over jouw impact op het klimaat.

De Rijksoverheid moet het goede voorbeeld geven. Wat we aan Nederland vragen, doen we zelf dus ook. We zijn een grote organisatie en kunnen een groot verschil maken. Ons doel is dan ook een klimaatneutrale Rijksoverheid te zijn in 2030. Dat doel bereiken we door standaard duurzame keuzes te maken als het gaat om onze kantoren, mobiliteit, ICT, faciliteiten, ons energieverbruik en in de cao voor de rijksambtenaren. 

Ben je benieuwd wat het Rijk zelf allemaal doet? We hebben een aantal activiteiten voor je samengevat op deze pagina: Wat doet de Rijksoverheid zelf? (zetookdeknopom.nl). Maar het Rijk doet nog veel meer. Op de website www.denkdoeduurzaam.nl lees je meer over de thema’s waar het Rijk zich op focust, de doelen, de resultaten en inspirerende verhalen.

Elk jaar geeft de Rijksoverheid in mei een overzicht aan de Tweede Kamer over van de voortgang van de verduurzaming van de gehele Rijksbedrijfsvoering. Het overzicht kan iedereen bekijken via de website van de Rijksoverheid. Ook kunnen alle departementen ervoor kiezen om nog een eigen duurzaamheidsverslag te maken. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei, Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur, Buitenlandse Zaken en Defensie hebben zo'n eigen duurzaamheidsverslag.

Bijna alle ministeries zijn gecertificeerd voor de CO2-prestatieladder. Een certificaat op de CO2-prestatieladder betekent dat je als organisatie structureel de CO2-uitstoot vermindert. Het vereist doorlopende verbetering van inzicht, verdere CO2-reductiemaatregelen, communicatie en samenwerking in de bedrijfsvoering. Op denkdoeduurzaam.nl lees je welk ministerie op welk niveau op de ladder staat. 

De overheid doet al veel om duurzame opties aantrekkelijker en bereikbaarder te maken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan subsidies voor het verduurzamen van de eigen woning of de aanschaf van een warmtepomp. Soms wordt er ook gekozen om dingen duurder te maken, als dit beter werkt om duurzamer gedrag te stimuleren. Bijvoorbeeld door het sterker belasten van vliegreizen*, de CO2-heffing voor de industrie en het heffen van statiegeld op plastic flesjes en blikjes. In sommige gevallen is het invoeren van een vaste norm de beste optie om als samenleving effectief te verduurzamen. Denk aan het verbod op plastic tasjes of de plastic wegwerpverpakking. De komende jaren zal in klimaatbeleid steeds naar de beste combinatie van subsidiëren, beprijzen en normeren gezocht worden. Zodat bedrijven, organisaties en huishoudens maximaal gestimuleerd worden om duurzame stappen te zetten. 

* Per 1 januari 2023 is de vliegbelasting verhoogd met € 18,48. Het tarief gaat dan omhoog van €7,95 naar €26,43 per passagier die vanuit Nederland vertrekt. Het kabinet wil zo de CO2-uitstoot door vliegen verminderen.  

Uit onderzoek blijkt dat subsidies alleen niet voldoende zijn. Goede informatie en aantrekkelijke voorbeelden zijn hiervoor ook nodig. De campagne geeft die informatie en voorbeelden.

Nederland loopt niet voorop, maar in vele opzichten juist achterop. De gemiddelde Nederlander zorgt voor 34 procent meer uitstoot dan een gemiddelde Europeaan. Slechts vier EU-landen doen het op dit punt slechter. Bovendien heeft Nederland het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. We zijn daarom verplicht om onze CO2-uitstoot stap voor stap te verminderen. Aan het Parijs-akkoord doen verder bijna alle landen mee. Het verduurzamen en minderen van CO2-uitstoot gebeurt dus in de hele wereld.

Het is en-en. Grote bedrijven hebben een groot aandeel in de totale uitstoot van CO2. Daarom maakt de overheid aparte afspraken met deze bedrijven en maakt de overheid beleid om bedrijven te stimuleren om te verduurzamen (zoals CO2-heffing en het Europees systeem voor emissiehandel). Maar alleen duurzamere bedrijven is niet voldoende. Wat wij als huishoudens en consument doen speelt ook een belangrijke rol in de weg naar een volledig duurzame economie.

De huidige stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde gaat enorm snel. De Nederlandse overheid baseert zich daarvoor op de actuele wetenschappelijke inzichten van het IPCC. Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) beoordeelt de wetenschappelijke onderzoeken naar klimaatverandering en volgt de wetenschappelijke discussies.

Volgens het IPCC-panel is het tempo waarmee de gemiddelde temperatuur op de aarde stijgt, nog nooit vertoond in de geschiedenis van de aarde. Dat maakt deze klimaatverandering gevaarlijk voor mens en dier en het ecosysteem. Er kunnen plotselinge extremen optreden die onze samenleving en de natuur niet aankunnen.